Choroba Gauchera to choroba wrodzona, czyli warunkowana poprzez mutację genetyczną. Należy ona do rodzaju chorób spichrzeniowych, które wiążą się z nieprawidłowym odkładaniem określonych substancji w komórkach i tkankach organizmu. Jest to bardzo rzadkie schorzenie (występuje u ok. 1 na 100.000 żywych urodzeń), które w zależności od dokładnego rodzaju mutacji może charakteryzować się dość łagodnym przebiegiem lub też wywoływać ciężkie upośledzenia funkcjonowania organizmu już od najmłodszych lat życia pacjenta.
Choroba Gauchera przyczyny
Za objawy choroby Gauchera odpowiedzialna jest akumulacja glukozyloceramidu w komórkach, przede wszystkim układu odpornościowego oraz tkankach wielu narządów, przede wszystkim wątroby, kości i śledziony. Zjawisko to jest wywoływane poprzez brak enzymu, który w prawidłowych warunkach rozkłada ten związek do substancji, które mogą być następnie przetwarzany w sposób nieszkodliwy dla pacjenta. U podłoża tego niedoboru enzymatycznego leży mutacja genetyczna, która przekazywana jest w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że do wystąpienia choroby Gauchera niezbędna jest obecność dwóch wadliwych kopii genu odpowiedzialnego za kodowanie enzymu glukocerebrozydazy- jedna od matki i jedna od ojca pacjenta. W momencie, gdy dana osoba posiada tylko jedną kopię wadliwego genu objawy choroby u niej nie występują. Stan taki nazywany jest bezobjawowym nosicielstwem.
Choroba Gauchera objawy
Objawy choroby Gauchera różnią się w zależności od poszczególnego rodzaju mutacji genetycznej, która ją wywołuje. W łagodniejszych postaciach aktywność enzymu jest w pewnym stopniu zachowana, a objawy chorobowe są na tyle łagodne, że często pacjenci nawet nie są diagnozowani, ze względu na brak bezpośrednich dolegliwości. Jednak w przypadkach gdy występuje całkowity brak enzymu bardzo często dochodzi do szybkiego zgonu pacjenta, już niedługo po urodzeniu. Ze względu na to kryterium obecnie wyróżnia się kilka podtypów choroby Gauchera, które różnią się objawami:
- Typ 1 – postać nieneuropatyczna
Objawy tej postaci choroby ujawniają się zazwyczaj dopiero u osób dorosłych (lub u starszych dzieci). Nierzadko są one wykrywane przypadkowo, podczas rutynowego badania lekarskiego lub diagnostyki wykonywanej w innym kierunku. Do pierwszych objawów należą powiększenie wątroby i śledziony, z którymi wiążą się także zaburzenia w składzie elementów morfotycznych krwi, takich jak anemia (niedokrwistość), leukopenia i niskie stężenie płytek krwi. Zaburzenia te mogą prowadzić do nieprawidłowości związanych z krzepnięciem (łatwe powstawanie siniaków, obfite miesiączki u kobiet) oraz zaburzeń odporności wynikających ze zbyt niskiej liczby krwinek białych, co może skutkować częstymi, nawracającymi infekcjami.
Dodatkowo nadmiernie powiększona śledziona jest bardziej podatna na pęknięcie w wyniku urazów oraz może uciskać na okoliczne narządy, jak np. żołądek, prowadząc do dolegliwości ze strony układu pokarmowego. U ok. 75% chorych występują także patologiczne zmiany kostne, które mogą skutkować częstymi złamaniami, bólem kości, upośledzeniem funkcjonowania stawów i wtórnymi uszkodzeniami neurologicznymi wywołanymi poprzez uciskanie na okoliczne nerwy.
- Typ 2 – postać neuropatyczna ostra
Objawy w tym podtypie choroby Gauchera pojawiają się już w pierwszych dwóch latach życia pacjenta i zazwyczaj kończą się jego zgonem w przeciągu dwóch lat od postawienia diagnozy. Poza objawami obecnymi w pierwszym typie choroby dochodzi tutaj dodatkowo do bardzo intensywnego odkładania się złogów glukozyloceramidu w komórkach nerwowych, co prowadzi do gwałtownie postępujących objawów neurologicznych, takich jak opóźniony rozwój psychoruchowy, drgawki, wzmożone napięcie mięśniowe, zaburzone odruchy połykania i bezdech.
- Typ 3 – postać neuropatyczna podostra
Choroba ta charakteryzuje się wolniejszym postępowaniem objawów niż w typie 2, jednak także występują uszkodzenia układu nerwowego, które prowadzą do wykształcania się u pacjentów dotkniętych tym rodzajem choroby niepełnosprawności intelektualnej, napadów padaczkowych i zaburzeń w funkcjonowaniu mięśni gałek ocznych. Dodatkowo obecne są wszystkie objawy charakterystyczne ze strony układu krwiotwórczego, kostnego i trawiennego. Średnia długość życia pacjentów dotkniętych typem 3 choroby Gauchera wynosi ok. 30-40 lat.
Choroba Gauchera badania
W zależności od stopnia nasilenia objawów diagnoza choroby Gauchera może zostać wstępnie postawiona na podstawie obrazu klinicznego prezentowanego przez danego pacjenta. W przypadkach o łagodnym przebiegu często podejrzenie tego schorzenia stawiane jest na podstawie nieprawidłowości w wynikach rutynowych badań krwi (szczególnie dotyczących enzymów wątrobowych) oraz badaniach obrazowych, które mogą uwidocznić powiększenie wątroby i śledziony.
W ostrych przypadkach choroby Gauchera diagnoza potwierdzana jest poprzez badanie aktywności enzymu glukocerebrozydazy oraz przez badania genetyczne, mające na celu wykrycie mutacji odpowiedzialnej za tę chorobę. Tego rodzaju badania prenatalne mogą być wykonywane nawet już na wczesnych etapach trwania ciąży (np. za pomocą badania VERAgene lub VERACITY). Badania genetyczne mogą być także wykonywane u zdrowych osób planujących ciążę, pod kątem ich ewentualnego nosicielstwa, co pozwala na oszacowanie ryzyka wystąpienia tego schorzenia u ich potomstwa.
Leczenie choroby Gauchera opiera się na podawaniu pacjentom brakującego enzymu w postaci wlewów dożylnych, co umożliwia ich organizmom rozkładanie kumulującej się w sposób patologiczny substancji. W Polsce leczenie to jest refundowane dla osób dotkniętych pierwszym i trzecim typem choroby Gauchera i powinno być one kontynuowane przez całe życie pacjenta.
