Zespół Gilberta to choroba wrodzona, która warunkowana jest poprzez wady w materiale genetycznym pacjenta. Związana jest z zaburzeniami metabolicznymi, które dotykają procesów przetwarzania bilirubiny w wątrobie. Bilirubina jest podstawowym składnikiem żółci produkowanej przez wątrobę, a także jednym z głównych produktów rozpadu krwinek czerwonych. Choroba ta często jest skąpoobjawowa lub też całkowicie bezobjawowa, jedynie z okresowymi, krótkimi epizodami żółtaczki, zazwyczaj o niewielkim nasileniu.
Szacuje się, że mutację związaną z zespołem Gilberta posiada ok. 5% ogólnej populacji (z czego większość stanowią mężczyźni), jednak wiele z tych osób może nigdy nie zostać zdiagnozowana, ze względu na brak dostrzegalnych objawów.
Zespół Gilberta objawy
W przebiegu zespołu Gilberta mogą występować zwiększone poziomy bilirubiny we krwi chorego, które często bywają wykrywane przez przypadek podczas wykonywania regularnych badań profilaktycznych. Zazwyczaj jest to związane z dodatkowym obciążeniem organizmu, na przykład podczas infekcji, wzrostu wysiłku fizycznego lub przewlekłego stresu.
Objawem tego stanu może być przejściowa żółtaczka, uwidaczniająca się jako zażółcenie powłok skórnych, twardówki oka i błon śluzowych. Dodatkowo mogą temu towarzyszyć uogólnione objawy chorobowe, takie jak ogólne pogorszenie samopoczucia chorego, trudności z koncentracją, mdłości, ból brzucha itp.
W przebiegu zespołu Gilberta mogą także występować problemy z metabolizowaniem niektórych specjalistycznych leków, takich jak np. irynotekan stosowany w leczeniu pacjentów chorych na raka jelita grubego, co może skutkować nasileniem się objawów ubocznych tego leku, takich jak biegunka czy też obniżenie liczby określonych krwinek białych (neutropenia).
Zespół Gilberta przyczyny
U podłoża zespołu Gilberta znajduje się mutacja genu odpowiedzialnego za kodowanie enzymu znanego jako UDP-glukonylotransferaza (UGT). W wyniku tej nieprawidłowości ten związek chemiczny charakteryzuje się znacznie obniżoną aktywnością enzymatyczną, przez co procesy metaboliczne związane z przetwarzaniem bilirubiny w wątrobie zachodzą z niższą intensywnością i skutecznością. Opisano ponad 100 rodzajów tych mutacji, które mogą wywoływać różny stopień nasilenia objawów.
Zespół Gilberta najczęściej dziedziczony jest w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że do wystąpienia choroby niezbędne jest posiadanie dwóch wadliwych kopii genu odpowiedzialnego za kodowanie enzymu UGT. W przypadku obecności tylko jednej uszkodzonej kopii DNA objawy chorobowe nie występują, a dana osoba jest nosicielem, czyli może przekazać wadliwy gen dalej na swoje potomstwo. Jednak w zależności od dokładnego podtypu mutacji genetycznej zespół Gilberta może też być dziedziczony w sposób autosomalny dominujący, gdzie do wystąpienia objawów chorobowych wystarczy posiadanie przez pacjenta tylko jednej kopii wadliwego genu. Jednak jest to o wiele rzadsze zjawisko w porównaniu z dziedziczeniem recesywnym.
Zespół Gilberta leczenie
W większości przypadków zespół Gilberta nie wymaga specjalistycznego leczenia. Jeżeli występują przedłużające się epizody nasilonych żółtaczek wówczas możliwe jest wdrożenie leczenia mającego na celu obniżenie poziomów bilirubiny we krwi. Ponadto pacjentom zaleca się unikanie czynników, które mogłyby być odpowiedzialne za wywoływanie żółtaczki.
Zespół Gilberta diagnostyka
Wstępna diagnoza stawiana jest na podstawie podstawowych badań krwi, w których oznacza się stężenia różnych podtypów bilirubiny oraz ich stosunek względem siebie. Często użytecznym postępowaniem diagnostycznym jest pobranie krwi po ok. dwudniowej głodówce- poziom bilirubiny całkowitej zazwyczaj ulega wtedy znacznemu podwyższeniu. Po wykryciu nieprawidłowości w zakresie stężeń bilirubiny niezbędne jest wykrycie ich przyczyny oraz różnicowanie z innymi stanami chorobowymi wątroby, takimi jak np. wirusowe infekcje tego narządu, kamica żółciowa lub hemoliza (nadmierny rozpad krwinek czerwonych).
Najbardziej dokładnym badaniem diagnostycznym wykorzystywanym w tym celu jest badanie molekularne, polegające na ocenie materiału DNA pacjenta pod kątem ewentualnej obecności tam mutacji, która może być odpowiedzialna za występowanie zespołu Gilberta. Tego typu badania mogą być wykonywane na bardzo wczesnych etapach życia, nawet już podczas trwania ciąży jako element niektórych nieinwazyjnych badań prenatalnych opierających się na analizie materiału genetycznego dziecka uzyskanego poprzez pobranie krwi żylnej matki, a następnie izolacji obecnego tam wolnego DNA płodowego (metoda wykorzystywana np. w teście VERAgene). Dzięki temu można postawić trafną diagnozę nawet przed narodzinami pacjenta, co umożliwi odpowiednio wczesne objęcie go specjalistyczną opieką medyczną.
